Na području Velike Kladuše nalazi se devet lokacija koje su na listi nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine. Na ovoj stranici donosimo osnovne podatke o lokacijama sa službenim dokumentima (odluke o proglašenju nacionalnih spomenika) za svaku od tih devet lokacija.
Lokacije nacionalnih spomenika u Velikoj Kladuši posjetili smo u augustu 2024. godine, te sa žaljenjem moramo konstatirati da je situacija na većini ovih spomenika jako do izrazito loša. Stari gradovi u Todorovu i Podzvizdu su značajno oštećeni i zarasli, dok se starom gradu Vrnograč fizički uopće ne može prići. Evidentno je da ovim lokacijama niko ne upravlja i da su prepuštene zubu vremena. Situacija nije idealna ni sa većinom drugih nacionalnih spomenika gdje su vidljivi tragovi nebrige ili neadekvatnih pokušaja rekonstrukcije ili dogradnje objekata.
Ipak, napravili smo ovu bazu kako bi lokalno stanovništvo i turisti imali više podataka o nacionalnim spomenicima u Velikoj Kladuši, te kako bi se, prije svega, podigla svijest o njihovom postojanju i značaju, a potom i o važnosti njihove adekvatne zaštite.
Na području Velike Kladuše nalaze se sljedeći nacionalni spomenici Bosne i Hercegovine:
- Građevinska cjelina Gradska džamija sa haremom u Velikoj Kladuši
Građevinska cjelina Gradska džamija sa haremom u Velikoj Kladuši proglašena je nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine 2003. godine. Nacionalni spomenik čine objekat džamije, džamijski harem, šadrvan i nišani u haremu. Džamija je podignuta i otvorena 1901. godine.
Više historijskih podataka o ovom nacionalnom spomeniku možete pročitati u Odluci o proglašenju nacionalnog spomenika od strane Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika BiH koja je dostupna ovdje (kliknite da preuzmete Odluku).
- Istorijski spomenik – Crkva svetog velikomučenika Georgija u Velikoj Kladuši
Crkva svetog velikomučenika Georgija u Velikoj Kladuši je sagrađena 1901. godine a njeno otvaranje i osvećenje održano je 1913. godine. Ustaše su 29. jula 1941. godine u crkvi izvršile pokolj stanovnika srpske nacionalnosti. Crkva predstavlja važan podsjetnik na istoriju grada i taj događaj i vrijedna je kao sakralni spomenik. Proglašena je nacionalnim spomenikom 2010. godine.
Odluka o proglašenju nacionalnog spomenika dostupna ovdje.
- Stari grad Todorovo (Novigrad) i džamija u Todorovu, historijsko područje
Historijsko područje Stari grad Todorovo (Novigrad) i džamija u Todorovu proglašeno je nacionalnim spomenikom BiH 2009. godine. Nacionalni spomenik čine ostaci bedema, kula Starog grada Todorova i džamija. Todorovo (Novigrad) je bio jedan od važnijih starih gradova zapadne Bosne, sagrađen je krajem XV i početkom XVI vijeka. Džamija u Todorovu predstavljala je jednu od arhitektonski najvrednijih džamija sa drvenom munarom u Bosni i Hercegovini.
Odluka o proglašenju nacionalnog spomenika dostupna je ovdje.
- Džamija Zagrad sa haremom, graditeljska cjelina
Džamija Zagrad sa haremom u Velikoj Kladuši proglašena je nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine 2011. godine. Nacionalni spomenik čine objekat džamije i džamijski harem sa nišanima. Prema tarihu koji se nalazi iznad ulaznih vrata, džamija je sagrađena 1879. (1295. H) godine i prilikom njene gradnje u današnji objekat je ugrađen dio građevinskog materijala prvobitne džamije. Uz džamiju se nalazi harem sa stotinjak nišana različite starosti. Ovi nišani su tipični za Bosansku krajinu i odlikuje ih bogata dekoracija, uglavnom sa sve četiri strane.
Odluka o proglašenju nacionalnog spomenika dostupna je ovdje.
- Tvrđava Vrnograč u Vrnograču, graditeljska cjelina
Graditeljska cjelina Tvrđava Vrnograč u Vrnograču proglašena je nacionalnim spomenikom BiH 2009. godine. Nacionalni spomenik čine bedemi i kula tvrđave. Lokalitet Vrnograča se u pisanim dokumentima prvi put pominje sredinom XIII vijeka, kao vlasništvo plemena Kreščića. Tvrđava Vrnograč je izgrađena u XV vijeku i predstavlja primjer srednjovjekovnog utvrđenog feudalnog dvora. Građen je na taj način da su vanjske strane bile dobro utvrđene što je stanovnicima davalo sigurnost od neprijateljskih napada, dok je unutrašnjim rasporedom prostorija i njihovim uređenjem pružao udobnost i mir.
Odluka o proglašenju nacionalnog spomenika dostupna je ovdje.
- Historijsko područje harem u Šabićima
Historijsko područje harem u Šabićima, općina Velika Kladuša, proglašeno je 2012. godine nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine. Nacionalni spomenik čini harem sa nišanima. Džamijski harem je izgradnjom lokalnog puta podijeljen na dva dijela. U haremu se nalazi oko sedamdeset starijih nišana koji su tipični za područje Bosanske Krajine. Muški nišani su bogato dekorirani, uglavnom sa sve četiri strane. Najčešći motivi na nišanima su sablja, noţ, koplje, puška, zvijezda, polumjesec, geometrijski ornamenti i tondirane vrpce na rubovima nišana. Na ženskim nišanima koji su pravougaoni, odozgo ravni, najčešći motiv je ispupčenje na leđima nišana u obliku pletenice.
Odluka o proglašenju nacionalnog spomenika dostupna je ovdje.
- Utvrđeni grad Podzvizd, graditeljska cjelina
Graditeljska cjelina – utvrđeni grad Podzvizd, općina Velika Kladuša proglašena je nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine 2010. godine. Nacionalni spomenik čine: branič-kula, kapi-kula sa džamijom, stražarnica, kuća, Pašića kula i bedemi utvrđenog grada. Podzvizd spada među najstarije utvrde u BiH. Nije poznato točno vrijeme njegove izgradnje ali se prema karakteristikama pojedinih njegovih dijelova može datirati na kraj XIII. ili početak XIV. stoljeća. Sredinom XV. stoljeća utvrda je ojačana, dok je u osmanskom periodu dobila veliki obor, kapi-kulu sa malom drvenom džamijom na katu. U istom periodu izgrađena je Pašića kula koja je imala četiri etaže. Time je utvrda dobila svoj današnji izgled.
Odluka o proglašenju nacionalnog spomenika dostupna je ovdje.
- Harem džamije Barake u Grahovu, historijsko područje
Historijsko područje – harem džamije Barake u Grahovu, općina Velika Kladuša, proglašeno jee nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine 2012. godine. Nacionalni spomenik čini harem sa nišanima.
Odluka o proglašenju nacionalnog spomenika dostupna je ovdje.
- Historijsko područje – harem džamije Trnovi
Harem džamije Trnovi, Polje, općina Velika Kladuša, proglašava se nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine 2013. godine. Nacionalni spomenik čini harem džamije sa starim nišanima.
Odluka o proglašenju nacionalnog spomenika dostupna je ovdje.